فهرست مطالب
نشریه تاریخ اسلام و ایران
سال بیست و پنجم شماره 26 (تابستان 1394)
- تاریخ انتشار: 1394/08/17
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحات 5-28جنگ احد یکی از غزوات مهم رسول الله (ص) است که در سرنوشت اسلام و مسلمانان تاثیر به سزایی داشت. پس از پیروزی ابتدایی، پاره ای از مسائل زمینه را برای شکست مسلمانان فراهم کرد. این شکست درست در آستانه پیروزی سپاه اسلام و فرار سپاه قریش رخ داد. اصحاب حاضر در احد، دارای مشارکت و عملکرد متفاوتی در میدان نبرد بودند. شجاعتی که برخی از آنان از خود نشان دادند هم سو با حمایت از شخص پیامبر(ص) در شرایط بحرانی جنگ و پیشبرد منافع اسلام بود. از سویی دیگر، بسیاری از سپاهیان اسلام، دارای اقدامات و مشارکت نظامی ناکافی و غیرموثر بودند. به طوری که نتوانستند مقاومت کنند و از میدان گریختند.
رویکرد قرآن و منابع تاریخی به رخدادهای این جنگ تا حدودی متفاوت است. در این مقاله سعی می شود با استفاده از روش کمی نوع شناسی، سنخ شناسی مشارکت صحابه برگرفته از آیات قرآنی و صحابه ذکر شده در منابع تاریخی صورت گیرد.
بررسی های آماری نشان می دهد، در مقایسه بین سنخ همراه کامل و سایر سنخ ها از مجموع 27 آیه مربوط به احد، 70 درصد آیات شاخصه ها و ویژگی های سنخ های همراه حداکثری، نیمه همراه و غیرهمراه را بیان می-کند و فقط 30 درصد باقیمانده نشانگر شاخصه های همراهان کامل می باشد منابع تاریخی بیشتر صحابه حاضر در میدان را با ویژگی های قابل صدق بر همراهی کامل معرفی می کنند و از ذکر گونه-های دیگر و ویژگی های آنان به سرعت می گذرند. اما در رویکرد آیات قرآن بیشتر صحابه با مشارکت نسبتا غیرفعال و با رفتار منفعلانه و سست مورد خطاب بوده اند. در واقع مورد خطاب آیات قرآن برعکس منابع، بیشتر ناظر به اصحابی است که مشارکت آنها در نبرد ناکافی و غیرموثر بوده است.
کلیدواژگان: نبرد احد، سنخ شناسی، مشارکت، اصحاب پیامبر(ص)، قران، منابع تاریخی -
صفحات 29-48شرح مفصل جزئیات رویدادهای مرتبط با قیام امام حسین(ع) و ابعاد مختلف آن از ویژگی های تاریخ نگاری ابومخنف است. اگرچه برخی پژوهشگران، جایگاه ابومخنف و اثر او در تاریخ نگاری اسلامی را مورد بررسی قرار داده اند، اما در مقاله ی حاضر، با تکیه بر رویکرد نظریه ی تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، نحوه ی بازتاب کوشش-های گفتمان حاکم برای هژمون ماندن، در گزارش ابومخنف از واقعه ی کربلا مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس بررسی انجام شده، استفاده ی گفتمان حاکم از برجسته سازی و حاشیه رانی، چه در بعد نرم افزاری (نامه ها و سخنرانی ها) و چه در بعد سخت افزاری (تهدید، ایجاد خفقان و استفاده از نیروی نظامی تا حذف فیزیکی مخالفان با استفاده از مداخلات هژمونیک)، در متن تولیدی ابومخنف بازنمایی شده است. او همچنین شیوه های مشروعیت سازی گفتمان حاکم و بهره گیری از روش های مختلف؛ از دروغ گویی، عوام فریبی و تطمیع بزرگان تا غیریت سازی و تاکید بر اطاعت از حاکمیت و دین محوری برای حفظ اقتدار این گفتمان را در اثر خود بازتاب داده است.
کلیدواژگان: ابومخنف، کتاب مقتل الحسین، گفتمان حاکم، برجسته سازی، حاشیه رانی -
صفحات 49-69یکی از تحولات عصر مغول در عرصه جغرافیای سیاسی قرار گرفتن آسیای میانه، دشت قپچاق، ایران، قفقاز و آناتولی تحت حاکمیت مغولان بود. از نتایج بلافصل چنین دگرگونی ای در نواحی مذکور، گسترش مناسبات تجاری و بازرگانی بین اقوام و ملل مختلف آسیایی بود که طی چندین دهه آینده آثار آن به سرزمین های غربی آسیا از جمله به اروپا هم رسید. در چنین وضعیتی یکی از فعال ترین مناطقی که در وضعیت گسترش مناسبات تجاری بین آسیا و اروپا آن هم با محوریت ایران ظاهر شد، دولت شهرهای ایتالیایی ونیز و جنوا بود که پرداختن به چگونگی مناسبات تجاری این دولت شهرها با مراکز تجاری ایران و ایلخانان موضوع محوری پژوهش حاضر را شکل می دهد. موقعیت جغرافیایی ایران در حد فاصل ارتباط شرق و غرب و سیاست های ایلخانان در زمینه حمایت ویژه از تجارت و جلب تجار اروپائی موجب روی آوردن تجار ونیزی و جنوایی به ایران شد. همچنان که در سوی دیگر توسعه کارگاه های ابریشم بافی در شهرهای ایتالیا و نیاز مبرم به ابریشم خام آسیا در کنار سایر تولیدات مشرق زمین نظیر ادویه جات و دیگر مواد خام تولیدی، انگیزه های قدرتمندی برای توجه تجار جمهوری های ونیز و جنوا به مراکز تجاری ایران بود. به طوری که آنان از یک سو پارچه های کتانی، نخی و پشمی و چوب، فلز، شمش های طلا و نقره را از اروپا به آسیا وارد کرده و از دیگر سو محصولات و کالاهایی چون ابریشم خام ایران و چین، ادویه هند، زعفران، زاج و پنبه و بردگان دشت های قپچاق را به اروپا منتقل می ساختند.
کلیدواژگان: ایران، ایلخانان، ونیز، جنوا، تجارت، راه های تجاری -
صفحات 71-98اوضاع اقتصادی ایران به ویژه کشاورزی از ایلغار مغول به شدت آسیب دید. غازان خان در طول حکومت نسبتا کوتاه خود، با انجام اصلاحاتی در صدد ترمیم و جبران آسیب های وارده بر اوضاع اقتصادی قلمرو ایلخانی برآمد، اما با توجه به مرگ زود هنگام غازان، این تردید وجود دارد که تاثیر این اصلاحات بر اوضاع کشاورزی در قلمرو ایلخانی، پایدار بوده باشد.
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی در صدد است تا تاثیر این اصلاحات غازانی را بر بهبود وضعیت کشاورزی و کشاورزان در قلمرو ایلخانی مورد بررسی قرار دهد.
این مقاله نشان می دهد که اگر چه بعد از درگذشت خواجه رشیدالدین فضل الله ، تداوم روند اصلاحات منقطع شد و دوباره عوامل مخرب بر زندگی کشاورزان مسلط شد،اما رونق کشاورزی خیلی تحت الشعاع قرار نگرفته و همچنان روند رو به رشد خود را حفظ کرد.
کلیدواژگان: کشاورزی، کشاورزان، اوضاع اقتصادی، اصلاحات، ایلخانان، غازان خان -
صفحات 99-121از جمله ویژگی های حکومت پهلوی دوم تعدد و تکثر نهادها و سازمان های اطلاعاتی- امنیتی بود و اصولا این امر جدای از ضرورت وجود چنین سازمان هایی برای مملکت داری، از ترس و بدگمانی محمدرضاشاه نسبت به دولتمردان و نهادهای دولتی نشات می گرفت. سازمان بازرسی شاهنشاهی از مهمترین این مکانیسم ها بود که در اوایل مهرماه 1337ش. تاسیس شد و برای اطلاع شاه از اخبار و رویدادهای کشور و وضعیت مناطق مختلف شروع به کار نمود. با تاسیس این سازمان که یکی از پیامدهای کودتای 28 مرداد 1332ش. و واکنشی به فساد و ناکارآمدی داخلی به شمار می-رفت، وظایف نامحدودی به آن محول و ریاست آن به افراد مورد اعتماد رژیم پهلوی (یزدان پناه و فردوست) واگذار شد.
این مقاله با استفاده روش تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای، به ترسیم وضعیت کشور بعد از کودتا، بسترها و روند تاسیس سازمان مذکور و اقدامات دولت در این زمینه می-پردازد و درصدد پاسخگویی به این پرسش هاست که اصولا تاسیس بازرسی شاهنشاهی محصول چه شرایطی بود و این سازمان چرا به وجود آمد؟ دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که تشکیل این سازمان کوچک در دهه ی ناآرام 1330ش. علی رغم اختیارات نامحدود و اقدامات فراوانی که انجام داد، نشانه ای دیگر بر تمامیت خواهی محمدرضاشاه، تلاش برای کنترل همه جانبه بر کشور و مهمتر ناکارآمدی و عدم تمرکز نهاد بازرسی در این دوره می باشد.
کلیدواژگان: محمدرضاشاه، کودتای 28 مرداد 1332ش، سازمان بازرسی شاهنشاهی، فساد اداری -
صفحات 123-141قدمت اختلافات شیعه و سنی در عراق و رقابت های مذهبی میان دو مذهب که گاه به نبردهای خونین نیز منجر می شده است به سال های بسیار دور بازمی گردد. در دوره حاکمیت عثمانی بر عراق و ظهور قدرت صفوی در مرزهای شرقی این سرزمین اختلافات مزبور وارد مرحله جدیدی شد و علاوه بر ماهیت مذهبی، ماهیت سیاسی نیز به خود گرفت. با ورود به قرن نوزدهم و ارتقای روابط دولت ها در چارچوب دیپلماتیک و پایبندی آنها به حفظ حقوق اقلیت های درون حاکمیت دایره آزادی فعالیت های مذهبی شیعیان در سرزمین های درون عثمانی از جمله عراق نیز وسعت یافت. با اینحال رقابت ها و کشمکش های فرقه ای شیعه سنی میان مردم همچنان باقی ماند و در مقاطعی منجر به دخالت های سیاسی نظامی دولتین برای حل بحران شد. موقعیت ژئوپلتیکی عراق و ویژگی های فرهنگی-جمعیتی این بخش از امپراطوری عثمانی، تعاملات شیعه و سنی را در عراق با پیچیدگی های خاصی همراه می کرد و بر ماهیت سیاسی آن بیش از پیش می افزود. این مقاله به مطالعه منازعات شیعه-سنی در عتبات عالیات و بررسی عوامل دخیل در بروز این منازعات و نیز چگونگی تاثیر آن در مناسبات سیاسی ایران و عثمانی طی قرن نوزدهم می پردازد.
کلیدواژگان: عراق، عتبات عالیات، شیعه، سنی، ایران، عثمانی، قرن نوزدهم -
صفحات 143-178
سرزمین ایلام واقع در جنوب غربی ایران کانون یکی از کهن ترین تمدن های ایران باستان است و در مطالعات باستان شناختی دوران های آغازین تاریخی و شهرنشینی ایران اهمیتی ویژه دارد. منابع سومری نشان می دهد ایلام از هزاره سوم وارد صحنه تاریخی و سیاسی منطقه شد و پس از آن، شاهد حضور مداوم ایلام در رقابت ها و منازعات منطقه هستیم. سرانجام درپی حملات شدید آشوریان علیه ایلام، این فرمان روایی درازپای در سال 646پ.م به دست آشوربانیپال برچیده شد. در این پژوهش کوشیده ایم تا باکمک منابع میان رودی ایلامی و همچنین پژوهش های جدید و ضمن تجزیه و تحلیل آن ها به این پرسش پاسخ دهیم که ایلام بعد از فروپاشی سیاسی تا روی کار آمدن هخامنشیان چه مسیری را پیموده است. بدین منظور در این پژوهش، به طور خلاصه ابتدا اوضاع ایلام بعد از حملات آشور و در ادامه چگونگی اوضاع آن در دوره بابل نو و مسائل مربوط به آن را بررسی می کنیم و در پایان، علایم نوزایی سیاسی ایلام را که در پیوند با منابع بومی این تمدن است، بازشناسی می کنیم.
کلیدواژگان: ایلام، شوش، آشور، دوره نوبابلی، نوزایی سیاسی -
صفحات 179-203هدفپژوهش حاضر با هدف شناخت الگوهای استناد دهی و استفاده از منابع اطلاعاتی در نگارش رساله ها به منظور شناسایی نیازهای اطلاعاتی و پژوهشی محققان حوزه تاریخ از طریق تحلیل استنادی پایان نامه های دکتری رشته تاریخ موجود در دانشگاه الزهراء (س) می باشد. نتایج این امر در سهولت فرآیند پژوهش در رشته تاریخ بسیارموثر می باشد.روشپژوهش حاضر از نوع مطالعه سندی و با روش تحلیل استنادی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی منابع مندرج در فهرست منابع و مآخذ پایان نامه های دکتری رشته تاریخ دانشگاه الزهرا (س)از سال 1380 تا 1391بوده است. در این پژوهش 25 پایان نامه مورد بررسی استنادی قرار گرفته است. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار مایکروسافت اکسل بوده و در مجموع حدود5949 استناد از این پایان نامه ها استخراج شده است. دستاوردهای تحقیق: بررسی نوع منابع مورد استناد،بیانگر این است که از مجموع 25پایان نامه مورد بررسی، مجموعا کتاب ها با 4736 (61 /79 درصد)استناد در جایگاه پر استنادترین منابع و زبان فارسی با 3414 استناد (39 /57درصد) زبان غالب و بعد از زبان فارسی زبان عربی با 2035 استناد (21 /34درصد) در جایگاه دوم منابع قرار دارد.گرایش ایران اسلامی با میانگین 25 /57 استناد بیشترین تعداد استناد را داشته است؛. میانگین نیم عمر کل کتاب های مورد استناد گرایش تاریخ اسلام برابر با 90/9 سال و گرایش تاریخ ایران اسلامی برابر با 97 /10 سال می باشد. میانگین نیم عمر کل نشریات مورد استناد درگرایش تاریخ اسلام برابر با 95 /7 سال و تاریخ ایران اسلامی برابر با 62 /8 سال می باشد. بر اساس یافته های حاصل از پژوهش، کتاب ها اصلی ترین قالب فیزیکی منابع مورد استناد می باشند. استناد به کتاب ها و مقاله های تالیفی بیش از کتاب ها و مقاله های ترجمه ای و گردآوری شده بوده است.کتاب ها و نشریات فارسی مورد استناد نیز روزآمدتر از کتاب ها و نشریات عربی ولاتین بوده اند.
کلیدواژگان: تحلیل استنادی، کتابسنجی - نیم عمر - منابع و ماخذ - نشریات هسته، گروه تاریخ دانشگاه الزهرا(س) -
صفحات 205-228با پیروزی نهضت مشروطه و تاسیس مجلس، اندیشه دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور از سطح سیاست مردان به جامعه تسری یافت و دگرگونی مهمی در نگرش ایرانیان به قوای دفاعی کشور پدید آمد. انجمن های ایالتی با پیش گامی در این مسیر، برای مشق نظامی مردم از مجلس درخواست مجوز کردند. این امر کنش ها و واکنش هایی را در سطح مجلس، دولت و مردم برانگیخت؛ چنان که مجلس وزارت جنگ را به پاسخ گویی دربرابر این امر واداشت و به نقد عمل کرد بریگاد قزاق پرداخت. اما مهم تر از همه، طرح تشکیل ارتش ملی در مجلس بود که بررسی آن مسئله اصلی این مقاله است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی می کوشیم اقدامات و رویکردهای مجلس را درجهت تشکیل ارتش ملی به همراه واکنش ها و پیامدهای آن ارزیابی کنیم.
اندیشه تشکیل ارتش ملی هرچند با پشتیبانی مجلس و مشروطه خواهان نزدیک بود به تاسیس نیروی نظامی کارآمد بینجامد، با جنگ قدرتی که بین شاه و مجلس درگرفت، استبدادگران مسئله ارتش ملی را در تضاد با ارتش دولتی برشمردند و مانع از تحقق آن شدند.
کلیدواژگان: مجلس، ارتش ملی، بریگاد قزاق، مشق نظامی
-
The typology of companion's contribution in Auhud battle based on The Quran and historical resourcesPages 5-28Auhud, one of the significant battles in the prophet era, had a strong influence on Muslim destiny. Initially victorious, the battle ended up with defeat at the part of Muslims in spite of enemy desertion. Having various contributions of companions during the battle, some companions fought sincerely for the sake of the prophet and his mission however, some did not prove so. Their effort so could be considered as inefficient support as they escaped from the field and failed to resist. The Quranic and historical resources approach to this event may vary so this research intends to recognize the type of contributions made in the battle. The method applied in this research is qualitative typology. According to the statistics, from 27 verses (Ayat) about Auhud Battle only 30% would bear the index of “full supporters” whereas the rest of 70% fall for “semi or non supporters” index. Interestingly, the historical resources, willing to introduce the majority of companions as full supporters, ignore the characteristics of two other indicia upon them. Therefore, the Quranic critical approach to the passive contribution of majority of companions in the battle shows obvious contradiction towards the historical resource analysis. In fact, the verses address to the companions who were negligent in the field of the battle and their effort has considered as insufficient and inefficient to support the prophet.Keywords: The battle of Auhud, Typology, Contribution, the Companions, Historical resources
-
Pages 29-48Detailed description of events about uprising of Imam Hussein and it,s different dimensions is historiography of Abu mikhnaf. Although, some researchers have studied Abu mikhnaf,s status and his works in Islamic historiagraphy, But in the present paper, with relying on the theory of discourse analysis approach Laclau and Mouffe, Reflects the efforts of ruling discourse, for staying hegemony, in Report of the Battle of Karbala from Abu mikhnaf is taken into consideration.In conducted surverys, using from dominant discourse from foregrounding and backgrounding is represented in text, Either in the software (speeches and letters) or in the hardware (threat, create a suffocating, using of military force to neglect opposition with using the hegemonic interventions).He reflects legitimacy of the practices of the dominant discourse and utilizing various methods from telling lies, demagoguery and allure of the elders to otherness and emphasis on obedience to authority and dean thrust for preserving the authority of this discourse.Keywords: Abu mikhnaf, Magtal al Hossein, ruling discourse, foregrounding, backgrounding
-
Pages 71-98The economical conditions of Iran, especially Its farming, were been damaged from mongol invasion. During his brief reign, and through execution of reforming, Ghazan khan intended to renovated and recompensed these imported harms on economical conditions of ilkhanid territory. But, consequently his dying early, it is unclear that was been lasted effects of these reforms on agricultural conditions of ilkhanid territory. By The historical analytic method and by asking about the little existing data, this article seeks to examined the effects of ghazan reforms on improvement of farm and farming state in ilkhanid territory. This study shows that, although, process of reforms were been corrupted and farmers living were dominated devastating parameters, after death of khwaje Rashid-al- din fazl allah, but, greatly, that were not been impressed agricultural prosperity and such were maintained itself process of increasing growth.Keywords: Agriculture, Farmers, Economical Conditions, Reforms, Ilkhans, Ghazan khan
-
Pages 123-141Religious conflicts between Shiites and Sunnis in Iraq, dates back to centuries before the nineteenth century. During the period of Ottoman rule over Iraq and the rise to power of the Safavid dynasty in the eastern borders of this empire, disagreements entered a new phase, in addition to religious character, took on a political nature. In the nineteenth century, after the upgrade diplomatic relations on states, as well as their commitment to respect the rights of minorities, Shiites in Ottoman Iraq have more freedom in their activities. However, The competing Sunni and Shiite religious disagreements among the people remained, and at times led to military intervention by Governments to resolve the political crisis. Geopolitical and cultural-demographic characteristics of this part of the Ottoman Empire with common historical, religious and cultural unity of the country with Iran, Sunni Shia relations became more complicated more added to its political nature. Therefore, to better understand the nature and dimensions of religious conflicts in Iraq in the nineteenth century, in addition to religious and ideological aspects, the political context of this conflict are also considered. In this paper, the Shia-Sunni conflicts in the Atabat-i Aliyat in the nineteenth century and its impact on political relations between Iran and the Ottoman Empire are studied.Keywords: Iraq, Atabat, i Aliyat, Shia, Ottoman, Iran, Nineteenth Century
-
Pages 143-178
Elam in south-west of Iran has been one of the oldest civilizations of Ancient. Its name has been mentioned in Sumerian sources from third millennium BC as nation that entered political competition in the region. Elam also continued to be one of the important political player in the region as finally following constantly pressure from Assyrian, Elam was defeated and its central government collapsed in 646 BC. In this research it has been tried, based on Mesopotamian and Elamite sources and newfound documents from southwest Iran and using historical methods, to examine the fate of Elam after its fall at hands of Assyrians from 646 to rise of Achaemenids in 550 BC.. For this purpose in this research we will first investigate political development in the region during this period and finally will show that despite the fall of Elamite central government in 646 BC, but after short pause, Elamite local governments continued to rule over Elam.
Keywords: Elam, Susa, Assyria, Babylon, Elamite revival -
Pages 179-203Recognizing the patterns of citation and material usage in thesis writing, this research intends to identify the researcher’s needs for data in History area by citation analysis. The output taken from PhD thesis on History at Al-Zahra University would highly contribute to History research and studies. Employing citation analysis method, the research studies on bibliography in 25 thesis from 1380 to 1391 (Solar Calendar) with a total citation of 5949 by applying Microsoft Excel.FindingsIt seems that books, having 4736 calls (79.61%), possess the highest rank in citation while Persian resource, with 3414 calls (57.39%) is the first among other language resource such as Arabic, with 2035 calls (34.21%). The field “History of Islamic Iran” assigned the largest number of citation to itself with almost 57.25% as well as comparing to the field “History of Islam” the average half-life of books cited in the former field is 10.97 to 9.90 in the latter. Moreover, the average half-life of total journals cited in the former field is 8.62 when the average in the latter field is 7.95. The findings also show that books have been the main accesible source with the emphasis on compiled rather than translated works. Cited journals and periodicals in Persian have been more up-to-date comparing with Arabic and Latin ones.Keywords: Keywords: Citation Analysis, Bibliometric, Half, life, Bibliography, Core journals, Department of History in Al zahra University
-
Pages 205-228The Idea of defense of independence and territorial integrity was spread from elite to other groups of society after the constitutional revolution and establishment of parliament. Provincial communities with initiatives in this direction, requested from parliament for permission of military training of the people. This issue, raised actions and reactions in the parliament, the government and the people. As parliament forced ministry of war to accountability and criticized the Cossack Brigade's operation. The plan for formation of national army is main topic of this article. This article tries to investigate measures and approaches of parliament about formation of national army, reactions and consequences through descriptive-analytical method. The achievement of this research is that although the formation of a national army was possible with support of the parliament and constitutionalists, but with occurred power struggle between the Shah and parliament, Tyrants considered national army in contrast to governmental army and prevented its realization.Keywords: Parliament, national army, Cossack brigade, military training
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.